1930-cu illərdə isveçrəli astronom Frits Svikki ilk dəfə iddia etmişdi ki, kainatda ağır və müşahidə olunmayan bir cövhər mövcuddur. O, Veronika Saçları bürcünü öyrənərkən qəribə bir hal müşahidə etmişdi. Beləki, bürc daxilində zəif cazibəli qallaktikalar bir birindən uzaq olmaqdansa, əksinə bir yerə toplaşmışdılar. Daha sonrakı alimlər də kainatda yayılmış qazı müşahidə edərkən bu qeyri-adi vəziyyəti müəyyən etmişdilər. Həmçinin alimlər fiziki qanunlara zidd digər kəşf də etmişdilər. Hidrogen ulduz topasında xaric olanda eyni sürətlə kainatda hərəkət edir. Bu isə Kepler qanunlarına zidd idi. Kepler qanununa əsasən, obyekt kütlənin mərkəzindən uzaqlaşdıqca sürəti azalmalıdır. Bu fenomenləri onunla izah etmək olardı ki, kainatda görükməyən maddə növü mövcuddur. Məsələn, hidrogen mərkəzi kütlədən ixrac olub eyni sürətlə hərəkət edirsə, deməli əslində o başqa kütlələrin təsirinə düşüb, sadəcə olaraq həmin kütlələr gözə görsənmir. Yəni kainatda hansısa yeni növ cövhər mövcuddur ki, biz onu görə bilməsək də, o, ağırdır və digər maddələri özünə cəzb edə bilir. Alimlər bu cövhərin adını şərti olaraq “qara maddə” qoydular.
Son illərin astronomik araşdırmaları qəribə bir nəticə verib. Alimlər müəyyən ediblər ki, heç demə bizim gördüyümüz adi maddə kainatın cəmi 4,5 faizini təşkil edir. Göürnməyən qara maddə isə kainatın çəkisinin 23 faizini təşkil edir. Qalan 72 faiz isə “qara enerjiyə” məxsusdur ki, bunun nə olduğunu alimlər bilmirlər. Belə hesab olunur ki, kainatın sürətlə genişlənməsinə görə məhz qara enerji cavabdehdir. Əks təqdirdə, kainat ənənvi anlamda olan maddədən ibarət olsa idi, onun genişlənmə surəti azalmalı idi. Bu barədə lenta.ru məlumat verir.
Qara enerjidən fərqli olaraq, mütəxəssislər qara maddənin öyrənilməsində müəyyən qədər uğur əldə ediblər. Fərziyyəyə görə qara maddə barion və qeyri-barion olur. Barion proton və neytron kimi elementar hissəciklərin ümumi adıdır. Yəni bu maddə ənənəvi maddə kimi proton ve neytronlardan ibarətdir. Lakin, qeyri-barion qara maddə, güman edilir ki, vimp (qısaldılmış Weakly Interactive Massive Particle – zəif təsirli kütləvi hissəcik) adlı hissəciklərdən ibarətdir. Həmin vimplər adi maddə ilə reaksiya yaratmır, lakin alimlər ümid edirlər ki, bu reaksiya çox nadir halda da olsa baş verə bilər. Ona görə də müəyyən şüalanmaları öyrənməklə fiziklər vimplərin xüsusiyyətini təsbit etmək istəyirlər.
Beləki, alimlər yerin dərinliyində xüsusi detektorlar quraşdırırlar. Bu onun üçün edilir ki, cihaz kosmosdan gələn yüksək enerjili hissəciklərin təsirinə düşməsin. Cihaz mütləq sıfır dərəcəsinə qədər (-273,15 Co) soyudulur.Çünki vimpləri çox soyuq yerdə müşahidə etmək olar. Lakin alimlər qarşısında çətinlik törədən anti-maddənin mövcudluğudur, daha doğrusu maddənin anti-maddəyə çevirilməsi təhlükəsi. Beləki, müəyyən şəraitdə adi maddə öz əksinə çevirilə bilər, məsələn proton dəyişib antiproton ola bilər. Maddə ilə anti-maddə görüşdüyü zaman onlar bir birini məhv edə bilərlər, buna da annihilyasiya deyilir. Ona görə də əgər vimplər anti-maddə xüsusiyyətinə malikdirsə, onlar ənənəvi maddi hissəciklərlə reaksiyaya girəndə bir birini məhv etməlidir. Bu zaman şüalanma baş verir və alimlər həmin şüalanmanı öyrənməyə çalışır. Hazırda vimplərin həqiqətən mövcud olub olmaması və ya yaxud onların anti-maddədən fərqli olub olmaması məlum deyil.
B. İyun 21, 2015 10:03 am tarafından Əliyusif
